ساخت یک سازه محکم و مقاوم نیازمند در نظر گرفتن عوامل متعددی است. یکی از این عوامل، طراحی و اجرای فونداسیون بوده که باید از همان ابتدای هر پروژه ساختمانی مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرد. هرگونه تصمیم‌گیری اشتباه در اجرای فونداسیون می‌تواند به ایجاد خسارات و تبعات جبران‌ناپذیری منجر شود، زیرا فونداسیون پس از اجرا قابل تعمیر و اصلاح نخواهد بود. یکی از اساسی‌ترین مصالحی که برای تضمین استحکام فونداسیون به کار می‌رود، میلگرد خاموت است که در بتن‌های آرمه (ستون‌ها و تیرهای بتنی مسلح شده با میلگرد) کاربرد دارد. در این مقاله با ما همراه باشید تا بررسی کنیم که میلگرد خاموت چیست، چه انواعی دارد و در کجا به کار می‌رود.
برای دریافت قیمت میلگرد و مشاوره رایگان، و همچنین قیمت میلگرد آجدار، قیمت میلگرد ساده با کارشناسان ما تماس بگیرید.
میلگرد خاموت چیست و چه کاربردهایی دارد؟
به صورت کلی، دو نوع میلگرد در ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد: میلگرد طولی و میلگرد عرضی یا همان خاموت. میلگردهایی که به صورت طولی در راستای تیرها و ستون‌های بتنی قرار می‌گیرند، میلگردهای طولی هستند. در مقابل، میلگردهایی که در راستای تیرها و ستون‌های بتنی به صورت عمود بر میلگردهای طولی نصب می‌شوند را خاموت یا میلگرد عرضی می‌نامند. این میلگردها برای تقویت استحکام سازه در مقابل نیروهای برشی و پیچشی کاربرد دارند.
اما نحوه عملکرد میلگرد خاموت چیست؟ با استفاده از خاموت، مقاومت مقطع در مقابل فشارهای وارده و باز شدن ترک‌های مورب افزایش پیدا کرده و باعث جلوگیری از شکست و ترک در سقف و ستون بتنی می‌شود.
در رابطه با کاربردهای میلگرد خاموت باید گفت که عمدتاً این میلگردها در ستون و تیرهای بتنی به کار می‌روند و مهم‌ترین هدفشان، نگه داشتن میلگردهای طولی در جای خود و تأمین تکیه‌گاه جانبی است. علاوه بر این، خاموت‌ها به جلوگیری از تجمع نیروهای برشی و گسترش ترک کمک می‌کنند. در ستون‌های بتنی، خاموت برای جلوگیری از کمانش آرماتور طولی و مقابله با خطرات ناشی از برش و پیچش به کار می‌رود. قطر خاموت مورد استفاده در ستون‌ها باید حداقل ۶ میلی‌متر باشد. در تیرهای بتنی نیز خاموت برای افزایش مقاومت در برابر نیروهای برشی به کار می‌رود. در این نواحی خاموت‌ها با فاصله و قطر بیشتری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع میلگرد خاموت
اکنون که می‌دانیم میلگرد خاموت چیست، حال بررسی می‌کنیم که این میلگرد چه انواعی دارد. خاموت‌ها را از جنبه‌های مختلفی از جمله شکل ظاهری، زاویه خم شاخه‌ها و فناوری تولید می‌توان به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
انواع خاموت از نظر شکل ظاهری
خاموت‌ها در اشکال مختلف مربع، مستطیل، دایره، چند ضلعی و غیره ساخته می‌شوند، اما پرکاربردترین آن‌ها نوع مربع/مستطیل و رکابی (به شکل U یا L) هستند. بر همین اساس، خاموت‌ها را از نظر شکل ظاهری به دو دسته تنگ بسته و تنگ باز تقسیم می‌کنند:
- خاموت تنگ بسته: این نوع خاموت محیطی کاملاً بسته دارد و معمولاً برای تحمل نیروهای پیچشی در ستون و تیرهایی که نیروهای پیچشی بالایی به آن‌ها وارد می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- خاموت تنگ باز: نوع تنگ باز میلگرد خاموت چیست؟ این خاموت‌ها به شکل U یا L ساخته می‌شوند و برای مقابله با نیروهای برشی کاربرد دارند. انواع خاموت تنگ باز عبارتند از قلاب یا تک شاخه، رکابی یا دو شاخه و چند شاخه.
انواع خاموت از نظر زاویه خم شاخه‌ها
با توجه به زاویه خم قلاب‌ها یا شاخه‌های داخلی خاموت، می‌توان آن را در دو گروه ساده (سنتی) و مهندسی قرار داد. خاموت ساده یا سنتی به صورت دستی و با کمک اهرم تولید می‌شود. زاویه خم قلاب‌های آن ۹۰ درجه است و به همین دلیل نمی‌تواند آرماتورهای طولی را به خوبی در برگیرد. خاموت مهندسی مشابه خاموت ساده بوده با این تفاوت که گوشه‌های آن زاویه ۴۵ یا ۱۳۵ درجه دارند. این زاویه مونتاژ میلگردهای اصلی در گوشه‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد.
انواع خاموت از نظر فناوری تولید
اما از نظر فناوری تولید، نحوه دسته‌بندی میلگرد خاموت چیست؟ خاموت‌ها با توجه به روش تولید خود، انواع مختلفی دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
- خاموت معمولی که به روش دستی یا با دستگاه تولید می‌شود و قالب‌ها و اندازه‌های مختلفی دارد.
- خاموت مارپیچ که شکلی گرد و دایره‌ای دارد و با دستگاه CNC تولید می‌شود.
- خاموت ربات که ظاهری شبیه خاموت مارپیچ دارد (با یک مقطع مربع شکل در گوشه آن) و با دستگاه CNC تولید می‌شود.
- خاموت سلولار که جدیدترین نوع خاموت و به شکل حلقه‌های بسته بوده و با کمک تکنولوژی جدیدی به نام Pi-Systems ساخته می‌شود.
نقش میلگرد خاموت در ساخت و ساز
با توجه به وجود کمربندهای زلزله در سراسر جهان، صنعت ساختمان‌سازی همواره با این چالش روبرو بوده است که چگونه ساختمان‌ها را در برابر زلزله و خسارات ناشی از آن مقاوم‌تر کند. حل این چالش‌ها بخصوص در جوامعی که از نظر اقتصادی ضعیف‌تر هستند، بسیار دشوار بوده و عدم رعایت نکات ایمنی و استفاده از مصالح مناسب می‌تواند منجر به صدمات و تلفات جبران‌ناپذیری شود؛ بنابراین نقش میلگرد خاموت چیست؟
با توجه به اینکه ستون‌های بتنی مقاومت پایینی در برابر نیروی کششی وارده دارند، خاموت‌ها در آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند تا از شکست زودرس ستون در اثر نیروهای خمشی و برشی جلوگیری کنند. خاموت کمک می‌کند تا اجزا، نظم مورد نیاز را داشته باشند و مقاومت سازه در برابر نیروهای وارده افزایش یابد.
فرق استفاده از میلگرد خاموت در قیمت و هزینه های ساخت و ساز
خاموت معمولاً از میلگرد A2 ساخته می‌شود که کربن کمتر و انعطاف‌پذیری و قابلیت خم‌کاری بیشتری دارد. از این رو، می‌توان قیمت میلگرد خاموت را وابسته به قیمت میلگرد A2 دانست؛ اما به طور کلی، قیمت خاموت بر اساس نوع، سایز و کیفیت میلگرد مصرفی تعیین می‌شود. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، جایگزین کردن خاموت‌هایی که به صورت مجزا و با فاصله مشخص در ستون یا تیر بتنی قرار گرفته‌اند با خاموت مارپیچ پیوسته می‌تواند به کاهش هزینه‌های ساخت و ساز کمک کند.
روش تولید و ساخت میلگرد خاموت
اما نحوه ساخت میلگرد خاموت چیست؟ همان‌طور که گفته شد، خاموت از میلگرد A2 ساخته می‌شود که آجدار است. وجود آج روی این میلگردها به چسبندگی بهتر به بتن کمک می‌کند. معمولاً میلگردهای سایز ۸ و ۱۰ در ساخت خاموت مورد استفاده قرار می‌گیرند و این میلگردها توسط دستگاه خاموت‌زن، به خاموت تبدیل می‌شوند. خم‌کاری میلگردها نیز باید بر اساس استانداردهای مشخصی انجام شود. روش دستی تولید میلگرد خاموت به شرح زیر است:
- ابتدا میلگرد مورد نظر را طبق نقشه ساختمان انتخاب کرده، صاف بودن آن را بررسی و در صورت داشتن تاب، به وسیله ابزار مربوطه میلگرد را کاملاً صاف می‌کنیم.
- مقدار میلگرد مورد نیاز را با قیچی برش داده و قلاب اول را می‌سازیم.
- ضلع اول را روی میلگرد از نقطه عطف قلاب اول اندازه‌گیری کرده و با رعایت نکات فنی، آن را خم می‌کنیم.
- میلگرد خم شده را از طول اندازه‌گیری کرده و خم‌های بعدی را با اندازه‌گیری اضلاع بعدی ایجاد می‌کنیم.
- در نهایت، خاموت ساخته شده را از لحاظ استاندارد بودن اندازه طول و زاویه بررسی می‌کنیم.
نکات ضروری هنگام ساخت میلگرد خاموت
خاموت‌هایی که به وسیله دستگاه خم می‌شوند، دقت و کیفیت بالاتری دارند اما خم کردن خاموت‌ها به صورت دستی نیز یک روش رایج است. در ادامه بررسی می‌کنیم که نکات ساخت میلگرد خاموت چیست:
- میلگردها را باید به صورت سرد خم کرد (دمای بالاتر از ۵ درجه سانتی‌گراد).
- در صورت امکان بهتر است خم کردن میلگردها توسط یک دستگاه دارای فلکه خم‌کن انجام شود.
- قطر فلکه‌ها باید با نوع فولاد مورد نظر تطابق داشته باشد.
- برای شکل دادن به میلگرد نباید خم آن را باز و بسته کرد.
- در صورت نیاز به باز و بسته کردن خم میلگرد، حتماً باید میلگرد از لحاظ داشتن یا نداشتن ترک بررسی شود.
- خم کردن میلگردهایی که یک سمت آن‌ها در بتن قرار گرفته به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
- خم کردن میلگرد باید یک مرتبه و با سرعتی ثابت انجام شود.
- نقطه خم شده باید دارای انحنای ثابتی باشد.
تفاوت سایز و اندازه ی میلگرد خاموت
اما سایز استاندارد میلگرد خاموت چیست؟ میلگردهای خاموتی که در ساخت و ساز برای اتصال میلگردهای اصلی به یکدیگر و سایر کاربردها مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید ۸، ۱۰ یا ۱۲ میلی‌متر قطر داشته باشند. این میلگردها از میلگرد گرید A2 ساخته می‌شوند که به دلیل برخورداری از کربن کمتر، انعطاف‌پذیری بالایی دارد.
نحوه استفاده از میلگرد خاموت در سازه های متفاوت
اکنون بیایید بررسی کنیم که نحوه استفاده از میلگرد خاموت چیست. در سازه‌های مختلف، خاموت را به دو شکل رایج تنگ باز و تنگ بسته استفاده می‌کنند. خاموت تنگ باز خود به سه دسته تک شاخه یا قلاب، دو شاخه یا رکابی و چند شاخه تقسیم می‌شود. بر اساس نوع فشار وارده، می‌توان از خاموت متناسب در سازه استفاده کرد.
نحوه چیدمان خاموت‌ها توسط مقررات ملی ساختمان مشخص می‌شود که بر اساس آن، خاموت‌ها از نظر تعداد میلگردهای طولی، فاصله بین آن‌ها و … به شکل‌های مختلفی چیده خواهند شد. برای مثال، اولین قاعده این است که حداقل یک میلگرد طولی باید در هر گوشه از خاموت قرار گیرد. همچنین، میلگردهای طولی باید به صورت یکی در میان خاموت داشته باشند. نحوه خاموت‌کاری نیز بر اساس فاصله بین میلگردهای طولی متفاوت خواهد بود.
سخن پایانی
در این مقاله بررسی کردیم که میلگرد خاموت چیست و به چه منظور در سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجا که مقاومت بتن در برابر نیروهای کششی بسیار پایین است، خاموت یا همان میلگرد عرضی به همراه میلگردهای طولی برای تقویت بتن در آن کاشته می‌شود تا از آن در برابر نیروهای کششی محافظت کنند. با توجه به نیاز پروژه و تشخیص مهندسین، ممکن است انواع مختلفی از خاموت در سازه مورد استفاده قرار گیرد. همیشه سعی کنید از یک متخصص در این زمینه مشورت بگیرید تا از هر گونه خسارت یا تلفات احتمالی جلوگیری کنید. پیشنهاد می کنیم برای اطلاع از قیمت روز پروفیل به سایت مهراستیل مراجعه کنید.
سوالات متداول
میلگردهای خاموت چگونه در سازه‌های بتنی نصب می‌شوند؟
این میلگردها معمولاً در طول فرآیند بتن‌ریزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. آن‌ها در فواصل منظم در اطراف میلگردهای طولی قرار گرفته و با استفاده از سیم یا سایر ابزارها به میلگردها بسته می‌شوند.
مهندسان چگونه تعداد و فاصله میلگردهای خاموت مورد نیاز را تعیین می‌کنند؟
تعداد و فاصله میلگردهای خاموت به عوامل مختلفی از جمله اندازه و شکل سازه، نیروهای وارده به آن و الزامات طراحی خاص پروژه بستگی دارد.
فرآیند برش و خم کردن میلگردهای خاموت چگونه است؟
این میلگردها را می‌توان با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله اره و مشعل به اندازه و شکل صحیح برش داد و با استفاده از دستگاه یا به روش دستی خم کرد.
