استاندارد ملی ایران به شماره ۳۳۶۰:
“لوله‌های فولادی بدون درز و درز جوش برای مصارف گازرسانی – ویژگی‌ها”
این استاندارد به طور اختصاصی برای لوله‌های فولادی مورد استفاده در شبکه‌های گازرسانی تدوین شده است. این لوله‌ها، چه از نوع درزدار (جوش داده شده) و چه بدون درز (مانیسمان)، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشند تا بتوانند سیال گاز را با اطمینان و ایمنی بالا منتقل کنند.
بیایید دوباره و با دقت بیشتر به جزئیات این استاندارد بپردازیم:
۱. هدف اصلی:
هدف این استاندارد، تعیین ویژگی‌های فنی، ابعادی و مکانیکی لوله‌های فولادی است که برای انتقال گاز طبیعی و سایر گازهای سوختی در شبکه‌های توزیع و خطوط انتقال استفاده می‌شوند. این موضوع به دلیل حساسیت بالای گازرسانی و خطرات احتمالی نشت گاز، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۲. محصولات تحت پوشش:
این استاندارد شامل لوله‌های فولادی کربن استیل است که هم به روش جوشکاری (مانند ERW یا SAW) و هم به روش بدون درز (Seamless) تولید می‌شوند. این لوله‌ها برای خطوط لوله گاز شهری، روستایی و صنعتی کاربرد دارند.
۳. ویژگی‌های کلیدی مورد بررسی در این استاندارد (با تمرکز بر گازرسانی):
- ابعاد و رواداری‌ها (تلرانس‌ها): شامل قطر خارجی، ضخامت جداره و طول لوله. دقت ابعادی در لوله‌های گازرسانی برای اتصالات مطمئن و جلوگیری از نشت، حیاتی است.
- خواص مکانیکی: این بخش برای لوله‌های گاز اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. شامل:
- مقاومت تسلیم (Yield Strength): بسیار مهم است تا لوله تحت فشار گاز، دچار تغییر شکل دائمی نشود.
- مقاومت کششی (Tensile Strength): توانایی لوله در تحمل نیروهای کششی.
- ازدیاد طول نسبی (Elongation): نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری لوله که در برابر نشست زمین یا ضربات احتمالی اهمیت دارد.
- آزمون ضربه (Charpy Impact Test): برای اطمینان از مقاومت لوله در برابر شکست ترد، خصوصاً در دماهای پایین.
- ترکیب شیمیایی: کنترل دقیق درصد عناصری مانند کربن، منگنز، فسفر و گوگرد. این عناصر بر جوش‌پذیری لوله و مقاومت آن در برابر خوردگی و ترک‌خوردگی تحت تنش (Stress Corrosion Cracking) تأثیرگذارند که در محیط گازرسانی حیاتی است.
- آزمون‌های غیرمخرب (Non-Destructive Testing – NDT): از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. شامل:
- آزمون هیدروستاتیک (Hydrostatic Test): لوله تحت فشار آب قرار می‌گیرد تا هرگونه نشتی یا عیب جوش آشکار شود. این آزمون اجباری است.
- آزمون التراسونیک (Ultrasonic Test) یا رادیوگرافی (Radiography): برای تشخیص عیوب داخلی در جوش یا بدنه لوله.
- کیفیت سطح و بازرسی بصری: سطح داخلی و خارجی لوله باید صاف و عاری از ترک، حفره‌های عمیق، لایه‌لایه شدن یا هر عیبی باشد که بتواند باعث نشت گاز شود.
- گواهینامه بازرسی: لوله‌هایی که مطابق با این استاندارد تولید می‌شوند، باید دارای گواهینامه بازرسی معتبر باشند.
- بسته‌بندی و نشانه‌گذاری: مشخصات دقیق لوله، نام تولیدکننده، شماره استاندارد و سایر اطلاعات مهم باید به وضوح بر روی لوله‌ها یا بسته‌بندی آنها درج شود.
۴. چرا این استاندارد اینقدر مهم است؟
- ایمنی عمومی: مهم‌ترین دلیل. نشت گاز می‌تواند منجر به حوادث بسیار خطرناک مانند انفجار و آتش‌سوزی شود. این استاندارد با تعیین حداقل الزامات کیفی، ایمنی شبکه‌های گازرسانی را تضمین می‌کند.
- جلوگیری از هدررفت انرژی: لوله‌های با کیفیت از نشت گاز و اتلاف منابع جلوگیری می‌کنند.
- عمر مفید شبکه: استفاده از لوله‌های مطابق با استاندارد، عمر مفید شبکه گازرسانی را افزایش داده و نیاز به تعمیرات و تعویض‌های پرهزینه را کاهش می‌دهد.
- استانداردسازی: یک زبان مشترک بین تولیدکنندگان، بازرسان و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کند و فرآیند خرید و فروش را شفاف‌تر می‌سازد.
به طور خلاصه، استاندارد ۳۳۶۰ حکم یک راهنمای بسیار دقیق و حیاتی را برای تولید و استفاده از لوله‌های فولادی در صنعت گازرسانی دارد تا اطمینان حاصل شود که گاز با نهایت ایمنی و کارایی به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد.
