شاید برای شما جای سوال باشد که چرا برخی از ساختمان‌ها با این‌که اکثراً از موادی یکسان ساخته شده‌اند، در برابر زلزله مقاوم‌تر هستند. چه مصالحی در این سازه‌ها وجود دارند که آن‌ها را مقاوم‌تر ساخته‌اند. میلگرد اسپیسر قطعه‌ای است که در بیشتر سازه‌ها به‌کار رفته و در فضای بین سطح بتن و میلگرد قرار می‌گیرد و سبب می‌گردد تا بتن‌ریزی در بین میلگردها به سهولت انجام شود.
همچنین این قطعه کوچک از برخورد میلگرد با مواد شیمیایی و خورنده، رطوبت و… جلوگیری می‌کند. اسپیسر میلگرد مزایا و اشکال مختلفی داشته که بهتر است قبل از خرید با آن‌ها آشنایی یابید. هر کدام از مدل‌های اسپیسر از کاربرد خاص خود برخوردار هستند و قیمت آن‌ها نیز بنابر برخی عوامل که بر قیمت میلگرد تأثیرگذار هستند، دستخوش تغییرات می‌شود.
میلگرد اسپیسر چیست؟
اسپیسر یک قطعه‌ای پلاستیکی، چوبی، بتی یا فلزی است که در فاصله بین میلگرد و سطح رویی بتن قرار می‌گیرد. اسپیسر در لغت به معنای فاصله‌گذار یا فاصله نگهدار بوده که به آن Rebar Spacer گفته می‌شود. میلگرد اسپیسر از برخورد مستقیم میلگرد به عوامل شیمیایی محافطت کرده و از فرسودگی و زنگ‌زدگی و دیگر عوامل نیز جلوگیری می‌کند.
اسپیسر میلگرد جایگزینی مناسب برای سنگ و چوب جهت نگهداری و ایجاد فاصله بین میلگردها به‌شمار می‌رود. همچنین با نصب این قطعه در بین میلگردها، حجم آن‌ها افزایش یافته که این خود دلیلی برای افزایش سرعت و دقت در انجام ساخت پروژه‌های ساختمانی خواهد بود. مزیت دیگر اسپیسر میلگرد، محافظت سازه از زلزله و ترک‌خوردگی ساختمان است.
اشکال مختلفی از اسپیسر میلگرد وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به مینی فکس، مکس فیکس، چرخی یا گرد خورشیدی و تخت هارد اشاره کرد. هر کدام از انواع اسپیسرها کاربرد ویژه خود را داشته و در جای مناسب مورد استفاده قرار می‌گیرند. ساخت تونل، سدسازی، دال بتنی و دیوارها چند مورد از کاربردهای اسپیسرهای میلگرد هستند.
انواع میلگرد اسپیسر چیست؟
اسپیسرهای میلگرد براساس جنس، کاربرد، اندازه و مقاومت در برابر فشار به چند نوع دسته‌بندی می‌شوند. باتوجه به تشخیص و نظر پیمانکار و بررسی جزئیات کار، اسپیسر مربوطه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جنس ماده ساخته شده اصلی‌ترین نوع دسته‌بندی، اسپیسر میلگرد بوده که مقدار فشار قابل تحمل را تعیین می‌کند. علاوه‌بر آن یکی از فاکتورهای مهم در قیمت اسپیسر میلگرد نیز به‌شمار می‌رود. از جمله مهم فاکتورها برای انتخاب اسپیسر میلگرد، قیمت ارزان، جنس باکیفیت و وزن سبک هستند.
- اسپیسر پلاستیکی: از پرمصرف‌ترین اسپیسرها شناخته می‌شود که در انواع سازه‌های ساختمانی کاربرد دارد. هرچه این نوع اسپیسر نازک‌تر باشد، مقاومت آن نیز بیشتر خواهد بود. با نازک بودن این قطعه، ضریب انبساط پلاستیک و بتن کمتر شده و در نتیجه سرعت و دقت بالاتر می‌رود. مقاومت فشاری این اسپیسر در مقایسه با اسپیسرهای دیگر کم بوده و همچنین در برابر عوامل شیمیایی مقاومت چندانی از خود نشان نمی دهد.
- اسپیسر بتنی: پس از اسپیسر پلاستیکی، نوع بتنی کاربرد بیشتری دارد. این اسپسر به‌دلیل جنس بتنی خود با شرایط بتن زیر آن سازگارتر بوده و همچنین ضریب انبساط و انقباض حرارتی یکسانی با بتن زیر آن دارد. افزون بر آن در شرایط مختلف آب‌وهوایی، تغییر شکل زیادی از خود نشان نمی‌دهند. مقاومت اسپیسر بتنی بالا بوده و باعث کاهش آسیب به بتن می‌شود.
- اسپیسر فلزی: اسپیسر از جنس فلز بوده و با حالت مفتولی شکل و گرد ساخته می‌شود. معمولاً این نوع اسپیسر میلگرد در کف، دیوارها و سقف مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علت برخورداری از جنس فلزی، بیشتری با پروژه‌های بتنی سازگاری دارد. همچنین در مقایسه با نوع پلاستیکی، مقاومت فشاری اسپیسر فلزی نیز بسیار بیشتر است.
- اسپیسر فیبری: جنس این اسپیسر از بتن الیاف‌دار با تخلخل بسیار کم و تراکم بالا است. الیاف این نوع اسپیسر گاهی متنوع بوده و می‌تواند از جنس فولاد یا شیشه باشد. مقاومت فشاری در این نوع اسپیسر قابل قبول است و همچنین در برابر مواد شیمایی تقریباً تاثیری برجای نخواهد گذاشت. قیمت اسپیسر میلگرد به شکل و جنس اسپیسر بستگی دارد. هرچه شکل آن پیچیده‌تر باشد، قیمت آن نیز بیشتر خواهد بود. به‌عنوان مثال قیمت در اسپیسرهای پنجره‌ای ببیشتر از اسپیسر معمولی و ساده است. به‌طور کلی عواملی مانند مدل و شکل، ضخامت و وزن، اندازه، نوع و رنگ‌بندی به‌طور مستقیم بر قیمت اسپیسر میلگرد تاثیرگذار هستند. معمولاً رنگ خاکستری و سیاه به نسبت رنگ‌های دیگر هزینه بالاتری را دربردارند.
کاربرد و هدف از نصب میلگرد اسپیسر میلگرد
اسپیسر میلگرد این قطعه کوچک، نقش بسیار مهمی در استحکام و دوام سازه دارد. با قرار گرفتن اسپیسر در فضای بین سطح بتن و میلگرد، میلگرد از تاثیر مستقیم با عواملی چون خوردگی، رطوبت، زنگ‌زدگی و یون‌های خورنده و… ایمن می‌ماند. چند مورد از دلایلی که نشان‌دهنده ضرورت نصب اسپیسر میلگرد هستند در زیر بیان شده‌اند.
- آسان شدن بتن‌ریزی و قالب‌بندی: اسپیسر موجب ثابت شدن میلگردها شده و در این صورت بتن‌ریزی نیازی به تنظیم و جابه‌جایی میلگرد نخواهد داشت.
- استحکام و دوام بالا: نصب اسپیسرها در محل مناسب موجب می‌گردد تا وزن و انرژی به‌صورت یکنواخت قرار گرفته و در نتیجه در هنگام زلزله و شرایط نامساعد، پایدارتر باشد.
- دوام و طول عمر بالای سازه: با ایجاد فاصله نگهدارنده در بین میلگرد و سطح بتن، از تاثیر مواد مضر بر میلگرد جلوگیری می‌شود.
- انعطاف‌پذیری و وجود اسپیسرهای متنوع میلگرد: اسپیسرها براساس کاربرد، اندازه، شکل و… از تنوع بسیاری برخوردار هستند.
- قیمت مقرون‌به‌صرفه: قیمت استفاده از اسپیسر میلگرد در سازه، از ایجاد برخی از هزینه‌های اضافی از جمله کاهش نیروی انسانی، عدم نیاز به تنظیم میلگردها در هنگام بتن‌ریزی ممانعت می‌کند.
استفاده از اسپیسر میلگرد در سازه‌ها کاربردهای زیادی دارد که در زیر به برخی از این کاربردها می‌پردازیم.
- تنظیم دقیق محل قرارگیری میلگردها
- ایجاد و حفظ فاصله مناسب بین سطح بتن و میلگردها
- سهولت بتن‌ریزی و قالب‌بندی
- محافظت از میلگردها در برابر زلزله و شرایط بد محیطی
- کاربرد در پروژه‌هایی مانند استخر و مخزن‌های آب، برای ایجاد فضای خالی بین خاک و دیوار و…
مزایای میلگرد اسپیسر
از اسپیسر میلگرد برای نگهداشتن فاصله بین بتن و میلگرد استفاده می‌شود. این قطعه، میلگرد را در جای مناسب محکم نگه داشته و ضمن استحکامی که به کل سازه می‌دهد، مانع از فرسودگی و تحلیل میلگرد در اثر وجود مواد شیمیایی می‌گردد. وجود اسپیسر با ایجاد فضای خالی موجب می‌شود تا تمام درز و شکاف‌های میلگرد و حفره‌ها از بتن پر شود. از جمله مزایای میلگرد اسپیسر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- ممانعت از حرکت میلگردها
- کاهش نیروی انسانی جهت ساخت پروژه
- افزایش سرعت و دقت
- حمل‌ونقل راحت
- پایین بودن قیمت اسپیسر و وزن سبک آن
- کاهش هزینه ساخت پروژه
- محافظت در سطح میلگرد و سطح آرماتور
تاریخچه میلگرد اسپیسر
در گذشته از سنگ و چوب، در فاصله بین میلگرد و بتن استفاده می‌شد؛ اما سنگ و چوب در گذر زمان پوسیده یا شکسته می‌شوند. از طرفی این قطعات نمی‌توانستند پوشش یکنواختی را روی میلگرد ایجاد کنند. در سال 1904 یک مهندس آمریکایی به نام جولیا مورگان، نخستین پروژه خود را که با استفاده از بتن آرمه بوده در کرانه خلیج سانفرانسیسکو به نام آل کامپانیل بنا نهاد.
پروژه وی ساخت برج ناقوس‌دار با ارتفاع 22 متر در کالج میلز بود. دو سال پس از ساخت این برج زلزله‌ای در سانفرانسیسکو رخ داد و این سازه در برابر زلزله دچار هیچ آسیبی نشد. پس از بررسی دریافته‌اند که علت ایمنی این سازه در برابر زلزله و عوامل محیطی، به کار بردن قطعاتی بوده که شباهت زیادی به اسپیسرهای میلگرد دارند. مقاومت این برج شهرت مورگان را بیشتر کرد. و از آن زمان مهندسان در ساخت سازه‌ها از اسپیسر میلگرد استفاده کرده‌اند.
سخن پایانی
میلگرد اسپیسر ابزاری کوچک؛ اما قدرتمند و پرکاربرد در پروژه‌های مهندسی و معماری است. این قطعه که به آن فاصله‌گذار یا نگهدارنده فاصله نیز گفته می‌شود، بین میلگرد و سطح بتن قرار می‌گیرد. اسپیسر با ایجاد فاصله، میلگرد را از تماس مستقیم با عواملی شیمیایی و فیزیکی مخرب حفظ می‌کند. و همچنین این ابزار از جنس‌های متفاوت ساخته شده است که هر کدام باتوجه به نظر پیمانکار، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
